Mamlakatimiz yana bir muhim tarixiy voqelik ostonasida turibdi. Joriy yilning 3-4 aprel kunlari Samarqand shahrida «Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi» birinchi sammiti tadbirlari o‘tkaziladi.

Sammit nega aynan O‘zbekistonda o‘tkaziladi?

Tadbirga mezbonlik nafaqat tarixiy, balki ramziy ma’noga ham ega. Ya’ni, O‘zbekistonda so‘nggi yillarda amalga oshirilayotgan izchil islohotlarda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga intilishga katta ahamiyat qaratilmoqda. Shu boisdan ham mazkur tadbir yurtimizning ezgu tamoyillarga sodiqligini yana bir bor isbotlab, xalqaro darajadagi nufuzini yanada mustahkamlash bilan birga, mintaqalar o‘rtasidagi munosabatlarda yangi sahifa ochadi.

Bunday muloqotni tashkil etish faktining o‘zi ham Yevropa Ittifoqining hamkorlikni rivojlantirishdan manfaatdor ekanligi va Markaziy Osiyo davlatlari bilan sheriklik munosabatlarini mustahkamlashga intilishidan dalolat beradi.

Sammitdan ko‘zlangan maqsadlar

So‘nggi yillarda Yevropa Ittifoqi bilan ikki tomonlama hamkorlik, jumladan, siyosiy, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy va madaniy-gumanitar sohalarda jadal rivojlanib bormoqda. Bu esa xalqaro aloqalarni izchil kengaytirish uchun keng imkoniyatlar yaratmoqda.

Samarqand sammitida O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasida Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi yangi bitim imzolanishi rejalashtirilgan. Bunda transport va logistika, energetika, raqamlashtirish, qishloq va suv xo‘jaligi hamda boshqa shu kabi ustuvor yo‘nalishlarda qo‘shma loyiha va dasturlar ko‘zda tutilgan.

Ushbu tadbir oldidan Yevropa Kengashi prezidenti Antonio Kosta: «Yevropa Ittifoqi – Markaziy Osiyo» birinchi sammiti tinchlik, barqarorlik va barqaror taraqqiyotni birgalikda ta’minlashga bo‘lgan sadoqatimizni yanada mustahkamlaydi», deya ta’kidladi.

Yevrokomissiya raisi o‘rinbosari Margeratis Shinas ham o‘z bayonotida: «Markaziy Osiyo bilan hamkorligimiz bir martalik narsa emas, biz uzoq muddatli hamkorlikka intilamiz», dedi.

Hamkorlik aloqalarini mustahkamlashda O‘zbekistonning o‘rni

Davlatimiz rahbari Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo strategiyasini qayta ko‘rib chiqishga katta hissa qo‘shdi.

Birgalikdagi sa’y-harakat natijasida Markaziy Osiyoda mutlaqo yangi muhit vujudga keldi. Bir necha yil ichida o‘nlab yillar davomida to‘planib qolgan ko‘plab muammolar hal etildi. Natijada bugungi kunda Markaziy Osiyo mintaqasi o‘zaro manfaatli barqaror rivojlanish yo‘lidagi hamkorlik maydoniga aylanib bormoqda.

Boshqacha aytganda, bugungi kunda Markaziy Osiyo Sharq va G‘arb o‘rtasidagi oddiy ko‘prik emas, balki xalqaro munosabatlarning mustaqil ishtirokchisiga aylandi.

Buni strategik hamkorlikning 10 ta yo‘nalishini (inson huquqlari, demokratlashtirish, ta’lim, iqtisodiy rivojlanish, energetika, transport, ekologiya, suv xo‘jaligi, madaniyatlararo muloqot, mintaqaviy xavfsizlik) amalga oshirish doirasida ham ko‘rish mumkin.

Har ikki tomon manfaatlari nimada?

Markaziy Osiyo davlatlari o‘zlarining ichki imkoniyatlari va dunyoda yuzaga kelayotgan geosiyosiy vaziyatni hisobga olgan holda, barqaror rivojlanishni ta’minlash bo‘yicha ustuvor vazifalarni hal etish uchun iqtisodiyot, sanoat, energetika, transport, inson kapitali va iqlim o‘zgarishi sohalarida Yevropa sarmoyalari, texnologiyalari va innovatsiyalarini jalb qilishdan manfaatdor.

Umuman olganda, Markaziy Osiyo davlatlari va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi munosabatlarning bugungi holati o‘zaro hamkorlikni mustahkamlashga intilishdan dalolat beradi.

Yevropa Ittifoqi mintaqa davlatlari uchun nafaqat muhim savdo-iqtisodiy va sarmoyaviy hamkor, balki barqaror rivojlanish, raqamli tranformatsiya va atrof-muhit muhofazasi kabi masalalarda ham asosiy yo‘nalish hisoblanadi.

Samarqand sammiti natijasida Markaziy Osiyo davlatlari va Yevropa Ittifoqining manfaatlarini quyidagicha izohlash mumkin.

Yevropa Ittifoqi manfaatlari:

• mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan jarayonlarni qo‘llab-quvvatlashga qat’iy intilishini saqlab qoladi;
• Yevropa Ittifoqi strategiyasi va siyosatini zamonaviy voqelikka moslashtirish imkonini beruvchi Markaziy Osiyo davlatlari bilan o‘zaro hamkorlikning moslashuvchan mexanizmlari ishlab chiqiladi;
• transport, energetika, iqlim o‘zgarishi va inson kapitalini rivojlantirish kabi hamkorlikni ustuvor yo‘nalishlariga ega bo‘ladi;
• hamkorlikning institutsional va me’yoriy bazasi takomillashadi (Markaziy Osiyo davlatlari bilan Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik bitimlarini imzolashga erishiladi).

Markaziy Osiyo uchun:

• mintaqaning ishonchli strategik sherik sifatidagi obro‘sini mustahkamlaydigan Yevropa Ittifoqi bilan o‘zaro hamkorlik doirasida o‘z zimmasiga olgan barcha majburiyatlarni bajarish bo‘yicha qat’iy pozitsiyani yana bir bor tasdiqlaydi;
• mintaqaviy hamkorlikni chuqurlashtirish siyosatini davom ettirishga erishiladi; 
• xalq diplomatiyasini rivojlantirishga, Markaziy Osiyo davlatlarining Yevropa Ittifoqidagi ijobiy imijini mustahkamlashga hamda madaniy-gumanitar dasturlarni amalga oshirishga erishiladi.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, Samarqand sammiti mintaqalar o‘rtasidagi ko‘p qirrali muloqotni yanada rivojlantirib, iqtisodiy aloqalarni kengayishi bilan birga, strategik ahamiyatga ega sohalardagi hamkorlikni yangi bosqichiga olib chiqishga imkoniyatlar eshigini ochadi.

Muhammadjon Jo‘rayev,
ekspert