Мамлакатимиз яна бир муҳим тарихий воқелик остонасида турибди. Жорий йилнинг 3-4 апрель кунлари Самарқанд шаҳрида «Марказий Осиё – Европа Иттифоқи» биринчи саммити тадбирлари ўтказилади.

Саммит нега айнан Ўзбекистонда ўтказилади?

Тадбирга мезбонлик нафақат тарихий, балки рамзий маънога ҳам эга. Яъни, Ўзбекистонда сўнгги йилларда амалга оширилаётган изчил ислоҳотларда ижтимоий-иқтисодий тараққиётга интилишга катта аҳамият қаратилмоқда. Шу боисдан ҳам мазкур тадбир юртимизнинг эзгу тамойилларга содиқлигини яна бир бор исботлаб, халқаро даражадаги нуфузини янада мустаҳкамлаш билан бирга, минтақалар ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очади.

Бундай мулоқотни ташкил этиш фактининг ўзи ҳам Европа Иттифоқининг ҳамкорликни ривожлантиришдан манфаатдор эканлиги ва Марказий Осиё давлатлари билан шериклик муносабатларини мустаҳкамлашга интилишидан далолат беради.

Саммитдан кўзланган мақсадлар

Сўнгги йилларда Европа Иттифоқи билан икки томонлама ҳамкорлик, жумладан, сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициявий ва маданий-гуманитар соҳаларда жадал ривожланиб бормоқда. Бу эса халқаро алоқаларни изчил кенгайтириш учун кенг имкониятлар яратмоқда.

Самарқанд саммитида Ўзбекистон ва Европа Иттифоқи ўртасида Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги янги битим имзоланиши режалаштирилган. Бунда транспорт ва логистика, энергетика, рақамлаштириш, қишлоқ ва сув хўжалиги ҳамда бошқа шу каби устувор йўналишларда қўшма лойиҳа ва дастурлар кўзда тутилган.

Ушбу тадбир олдидан Европа Кенгаши президенти Антонио Коста: «Европа Иттифоқи – Марказий Осиё» биринчи саммити тинчлик, барқарорлик ва барқарор тараққиётни биргаликда таъминлашга бўлган садоқатимизни янада мустаҳкамлайди», дея таъкидлади.

Еврокомиссия раиси ўринбосари Маргератис Шинас ҳам ўз баёнотида: «Марказий Осиё билан ҳамкорлигимиз бир марталик нарса эмас, биз узоқ муддатли ҳамкорликка интиламиз», деди.

Ҳамкорлик алоқаларини мустаҳкамлашда Ўзбекистоннинг ўрни

Давлатимиз раҳбари Европа Иттифоқининг Марказий Осиё стратегиясини қайта кўриб чиқишга катта ҳисса қўшди.

Биргаликдаги саъй-ҳаракат натижасида Марказий Осиёда мутлақо янги муҳит вужудга келди. Бир неча йил ичида ўнлаб йиллар давомида тўпланиб қолган кўплаб муаммолар ҳал этилди. Натижада бугунги кунда Марказий Осиё минтақаси ўзаро манфаатли барқарор ривожланиш йўлидаги ҳамкорлик майдонига айланиб бормоқда.

Бошқача айтганда, бугунги кунда Марказий Осиё Шарқ ва Ғарб ўртасидаги оддий кўприк эмас, балки халқаро муносабатларнинг мустақил иштирокчисига айланди.

Буни стратегик ҳамкорликнинг 10 та йўналишини (инсон ҳуқуқлари, демократлаштириш, таълим, иқтисодий ривожланиш, энергетика, транспорт, экология, сув хўжалиги, маданиятлараро мулоқот, минтақавий хавфсизлик) амалга ошириш доирасида ҳам кўриш мумкин.

Ҳар икки томон манфаатлари нимада?

Марказий Осиё давлатлари ўзларининг ички имкониятлари ва дунёда юзага келаётган геосиёсий вазиятни ҳисобга олган ҳолда, барқарор ривожланишни таъминлаш бўйича устувор вазифаларни ҳал этиш учун иқтисодиёт, саноат, энергетика, транспорт, инсон капитали ва иқлим ўзгариши соҳаларида Европа сармоялари, технологиялари ва инновацияларини жалб қилишдан манфаатдор.

Умуман олганда, Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасидаги муносабатларнинг бугунги ҳолати ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлашга интилишдан далолат беради.

Европа Иттифоқи минтақа давлатлари учун нафақат муҳим савдо-иқтисодий ва сармоявий ҳамкор, балки барқарор ривожланиш, рақамли транформация ва атроф-муҳит муҳофазаси каби масалаларда ҳам асосий йўналиш ҳисобланади.

Самарқанд саммити натижасида Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқининг манфаатларини қуйидагича изоҳлаш мумкин.

Европа Иттифоқи манфаатлари:

• минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган жараёнларни қўллаб-қувватлашга қатъий интилишини сақлаб қолади;
• Европа Иттифоқи стратегияси ва сиёсатини замонавий воқеликка мослаштириш имконини берувчи Марказий Осиё давлатлари билан ўзаро ҳамкорликнинг мослашувчан механизмлари ишлаб чиқилади;
• транспорт, энергетика, иқлим ўзгариши ва инсон капиталини ривожлантириш каби ҳамкорликни устувор йўналишларига эга бўлади;
• ҳамкорликнинг институционал ва меъёрий базаси такомиллашади (Марказий Осиё давлатлари билан Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик битимларини имзолашга эришилади).

Марказий Осиё учун:

• минтақанинг ишончли стратегик шерик сифатидаги обрўсини мустаҳкамлайдиган Европа Иттифоқи билан ўзаро ҳамкорлик доирасида ўз зиммасига олган барча мажбуриятларни бажариш бўйича қатъий позицияни яна бир бор тасдиқлайди;
• минтақавий ҳамкорликни чуқурлаштириш сиёсатини давом эттиришга эришилади; 
• халқ дипломатиясини ривожлантиришга, Марказий Осиё давлатларининг Европа Иттифоқидаги ижобий имижини мустаҳкамлашга ҳамда маданий-гуманитар дастурларни амалга оширишга эришилади.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, Самарқанд саммити минтақалар ўртасидаги кўп қиррали мулоқотни янада ривожлантириб, иқтисодий алоқаларни кенгайиши билан бирга, стратегик аҳамиятга эга соҳалардаги ҳамкорликни янги босқичига олиб чиқишга имкониятлар эшигини очади.

Муҳаммаджон Жўраев,
эксперт